Tevekkül dört kısımdır: Halka, mala, kendi nefsine ve Cenab-ı Hakk’a tevekkül.

Halka tevekkül eden: “Falan kişi hayatta olduğu müddetçe benim için korku ve sıkıntı yoktur.” der.

Mala tevekkül eden: “Malım çok olduğu müddetçe bana hiçbir şey zarar veremez.” der.

Kendi nefsine tevekkül eden: “Vücudum sıhhatli olduğu müddetçe bana bir şey olmaz.” der.

Bu üçü cahillerin tevekkülüdür.

Cenab-ı Hakk’a tevekkül eden: “Zengin veya fakir olmuşum hiç mühim değil. Muhakkak Allahü Teâlâ benimledir. Bana dilediği gibi muamele eder.” der. (Dürretül-Vaizin)

Hayırlı günler…

“Yâ Muhammed! Ben, aile ve evlat sahibi fakir bir adamım” diye yalvardı. Peygamber Efendimiz (s.a.v.) onu beş kızına bağışlayıp bir daha Müslümanlar aleyhinde bulunmamak ve harp etmemek şartıyla bedelsiz salıverdi.

Ebu Azze Mekke’ye döndü ve iki defa “Ben Muhammed’in (Aleyhisselâm) elinden hile ile kurtuldum.” dedi.

Uhud Harbi’nde yine müşrikler tarafında idi. Harbden sonra Müslümanlara esir oldu. Hemen “Yâ Muhammed! Beni aileme bağışla” diye yalvarmaya başladı.” Resulullah Efendimiz (s.a.v.): “Mü’min, bir yılan deliğinden iki kere sokulmaz” buyurdular ve öldürülmesini emrettiler.

Yani mü’min akıllıdır, bir defa hileye aldansa bir daha aldanmaz. Bazı âlimler: “Dünya işlerinde aldanmadığı gibi ahiret işlerinde de iki defa aldanmaz.” demişlerdir.

Ebu Davud Tayalisi, bu hadis-i şerifi: “Muhakkak mü’min dünyada cezasını çektiği günahı için ahirette tekrar cezalandırılmaz” diye izah etmiştir.

Hazret-i Ali (k.v.): “Size Allâh’ın kitabında hakkınızda en hayırlı ayeti haber vereyim mi?” buyurunca yanındakiler “Tabi, bildiriniz” dediler. Buyurdu ki:

“O Ayet: ‘Başınıza ne musibet geldi ise kendi ellerinizin kazancı iledir. Hâlbuki (Allah günahlarınızın) birçoğunu affediyor.’ (meâlindeki Şûrâ suresinin 30.) ayet-i celilesidir. Resul-i Ekrem (s.a.v.) Efendimiz bana:

“Ey Ali! Dünyada başına gelen bir bela yahut ceza yahut hastalık ancak kendi kusurundan dolayıdır. Allâhü Teâlâ ise öyle Kerim ve Halim’dir ki; dünyada ceza verdiği kuluna ahirette tekrar ceza vermez. Dünyada affettiği şey için de ahirette affından dönüp tekrar ceza vermez.”

Bu sebeple İmam Vahidi merhum tefsirinde diyor ki: “Bu ayet-i celile Kur’ân-ı Kerim’deki en ümid verici ayettir. Zira burada mü’minlerin günahları iki sınıf kılındı. Bir sınıfına başa gelen musibetler günahlara keffaret kılındı. Diğer sınıfını da Allâhü Teâlâ affetti. Hak Teâlâ ise affından dönmeyecek Kerim zattır. (Hayatül-Hayevan)